İç Moğolistan (; Moğolca: Övör Mongol) ya da resmî adıyla İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk bölge. Ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda bulunur. Kuzeyde Moğolistan, doğuda Heilongjiang, Jilin ve Liaoning, güneyde Hebei, Şansi ve Şensi yönetim bölgeleri ile Ningxia özerk bölgesi, batıda da Gansu yönetim bölgesi ile çevrilidir. Yüzölçümü 1.183.000 km², yönetim merkezi Huhhot'tur. Nüfus; (2020).1
"İç Moğolistan", günümüz Moğolistan devleti ile Tuva Cumhuriyeti'ni kapsayan "Dış Moğolistan" () kavramından farklıdır.2 "İç" ile "Dış Moğolistan", tarihî olarak Çing Hanedanı (1635–1911) kontrolü altındaki topraklara bağlı olup birbirinden ayrı yönetilen iki farklı idari bölge şeklindeydiler. Tarihî Dış Moğolistan bölgesinin Çin yönetiminden çıkmasından sonra, hâlen Çin yönetimi altındaki İç Moğolistan bölgesine "İç Moğolistan" denilmeye devam edildi.3 Günümüz Çin Halk Cumhuriyeti'nde, Sincan Uygur Özerk Bölgesi veya Tibet Özerk Bölgesi gibi yerel nüfusun büyük kısmını etnik azınlıkların oluşturduğu bölgeler gibi, bu bölge de özerk bölge statüsüne sahiptir, ve bölgenin tam resmî adı İç Moğolistan Özerk Bölgesi{{'}}dir (; Moğolca: , Övör Mongolyn Öörtöö Zasax Oron). Bölgedeki etnik Moğolları Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Organizasyonu'nda temsil eden delegasyon tarafından "Güney Moğolistan" (İngilizce: Southern Mongolia) şeklinde adlandırılır.4
İç (güney) ve Dış (kuzey; bugünkü Moğolistan) 17. yüzyıldan bu yana ayrı birimlerdir. İç Moğolistan, Çin'in kurulmasından (1949) iki yıl önce, bölgeyi denetimleri altında tutan komünistler tarafından özerk bölge ilan edildi. 1969'daki Çin Kültür Devrimi'nin hemen ardından bir düzenlemeyle sınırları değiştirilerek toprakları daraltıldı. Bu düzenleme 1979'da iptal edildi ve bölge tekrar eski sınırlarına kavuştu.
İç Moğolistan 12 farklı il düzeyi bölümden oluşur:
<table> <thead> <tr class="header"> <th><p><strong>İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nin İdari Bölümleri</strong></p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><div style="position: relative" class="center"> </div> <p>|- span class="nowrap"</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Semt_(Çin_Halk_Cumhuriyeti)" title="wikilink">Semtler</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><strong>— <a href="İl_düzeyi_şehir" title="wikilink">İl düzeyi şehirler</a> —</strong></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>150100</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>150200</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>150300</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>150400</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>150500</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>150600</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>150700</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>150800</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>150900</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><strong>— <a href="Aymak_(Çin)" title="wikilink">Aymaklar</a> —</strong></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>152200</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>152500</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>152900</p></td> </tr> </tbody> </table>2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre İç Moğolistan'ın toplam nüfusu .5
İç Moğolistan'daki başlıca etnik gruplar şunlardır:
| Etnik grup | Nüfus | Yüzdesi |
|---|---|---|
| Han | 19.650.665 | %79,54 |
| Moğol | 4.226.090 | %17,11 |
| Mançu | 452.765 | %1,83 |
| Hui | 221.483 | %0,90 |
| Daur | 76.255 | %0,31 |
| Evenki | 26.139 | %0,11 |
| Koreli | 18.464 | %0,07 |
| Rus | 4.673 | %0,02 |
| Oroçen | 3.632 | %0,01 |
| Toplam nüfus | 24.706.291 | %100,00 |
İç Moğolistan'daki etnik gruplar (2010 Nüfus Sayımı)6
İç Moğolistan'ın resmî dilleri Standart Çince ("Putonghua") ve Moğolcadır. Ethnologue{{'}}a göre bu iki dilin dışında İç Moğolistan'da konuşulan diğer diller şunlardır: Buryatça, Jin Çincesi, Kuzey Çincesi (Beifanghua), , Evenkice, Kalmukça, Korece, Mançuca, ve Rusça.7
İç Moğolistan Moğollarının konuştukları bazı Moğolca lehçeleri , Xilingol, , ve Harçin Moğolcasıdır. Konuştukları diğer değişkelere gelince, bunların Moğolca lehçeleri8 mi yoksa diğer Merkez Moğol dillerine bağlı değişkeler9 mi olduğu konusunda belirsizlik mevcuttur; işbu değişkeler , , Bargut Buryatçası, ve Oyratçadan kaynaklanan . Çin'de Moğolcanın standart telaffuzu, İç Moğolistan'ın merkezinde yer alan 'nda konuşulan Çahar Moğolcasına, grameri ise Moğolcanın tüm dayanır.10 Bu, standart telaffuzun 'nın olduğu Moğolistan devletinden farklıdır. Hulunbuir'de Moğol dilleri arasında daha uzak bir akraba teşkil eden Daur dili ve Tunguz dili olan Evenkice de konuşulur. Hulunbuir'e bağlı Oroqen Özerk Sancağı'nda konuşulan bir Evenki lehçesi olan Oroçence de resmî olarak ayrı bir dil olarak sayılır.11
İç Moğolistan'daki Han Çinlileri bölgelerine göre farklı değişkeler konuşurlar. İç Moğolistan'ın doğusunda Beifanghua'nın bir lehçesi olan konuşurlar. İç Moğolistan'ın merkezî alanlarında (ör. Sarı Nehir vadisinde) yaşayanlar, bu alanların Şansi Eyaleti gibi Jin Çincesinin konuşulduğu diğer bölgelerine yakınlığından dolayı kendileri de Jin Çincesi konuşurlar. Jin Çincesi, Beifanghua'dan farklı olup Çin dillerinin ana dallarından birini teşkil eder. Huhhot ve Baotou gibi şehirlerin gibi kendilerine özgün Jin lehçeleri vardır.
Orijinal kaynak: iç moğolistan. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Çincede nèi (内) kelimesi "iç", wài (外) kelimesi ise "dış" anlamına gelir. ↩
Günümüz Çin'de, resmî bağlamlarda Moğolistan devletine atfen "蒙古国" Měnggǔ Guó (= "Moğolistan ülkesi") terimi kullanılsa da, gayrıresmî bağlamlarda Moğolistan devletini kastetmek için "外蒙古" Wài Měnggǔ (= Dış Moğolistan) terimi hâlen kullanılmaktadır. ↩
Ör. Sečenbaγatur, Qasgerel, Tuyaγ-a, B. ǰirannige, U Ying ǰe. 2005. Mongγul kelen-ü nutuγ-un ayalγun-u sinǰilel-ün uduridqal. Kökeqota: ÖMAKQ. ↩
Ör. Janhunen, Juha. 2006. Mongolic languages. Brown, K. (ed.) içinde: The encyclopedia of language & linguistics. Amsterdam: Elsevier: 231–234. ↩
Sečenbaγatur et al. 2005: 85. ↩
Janhunen, Juha. 1997. The languages of Manchuria in today's China. Bulunduğu eser: Northern Minority languages: Problems of survival. Senri ethnological studies, 44: 123–146. Şu sayfalara bakınız: 130–133. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page